De Hollandstellung is een versterkte linie die eind 1916 door de Duitsers werd gebouwd omdat gevreesd werd voor een geallieerde inval vanuit het neutrale Nederland. Deze inval kwam er niet en na WOI speelden deze bunkers geen enkele militaire rol meer. Nu krijgen ze nieuwe gasten, vleermuizen. Eén bunker werd al ingehuldigd.
Deze linie die oorspronkelijk 850 bunkers telde, strekt zich uit vanaf het Zwin tot de overstromingsgebieden aan de Schelde in Vrasene. Ondertussen hebben al verschillende bunkers moeten plaats maken voor verkavelingen en de uitbreiding van de Gentse kanaalzone.
De nog bestaande hebben een hoge ecologische waarde. Ze vormen een geschikte schuilplaats voor winterkoninkjes, holenduiven en amfibieën. Het zijn bovenal dankbare overwinteringplaatsen voor ‘gewone’ vleermuizen.
De gemeente Lochristi zal enkele bunkers op haar grondgebied inrichten om ze aantrekkelijker te maken voor de meer veeleisende vleermuissoorten. Hiervoor is per bunker bekeken, welke aanpassingen gewenst of noodzakelijk zijn.
Hiervoor heeft de gemeente nauw samengewerkt met de Vleermuizenwerkgroep Oost-Vlaanderen en de werken zijn uitgevoerd door Pro Natura. Momenteel is één bunker volledig af. Meer zit er wellicht niet meer in dit jaar want begin oktober zoeken ze hun winterslaapplaats en is elke verstoring een ramp.
Hoe is men te werk gegaan?
De bunkers worden met een volle deur met invlieggat afgesloten. Bedoeling is dat hierdoor een geschikt microklimaat (zeer hoge luchtvochtigheid, duisternis, rust, stabiele temperatuur van 2 tot 10°C) ontstaat voor de meer veeleisende soorten zoals watervleermuis en de franjestaart.
Verluchtingsopeningen worden afgesloten om de ruimte tochtvrij te maken. Bijkomend doel is vandalisme, verstoring en sluikstorten te ontmoedigen. Er zijn ook bunkers die enkel met een hek worden afgesloten. Ook hier worden verluchtingsopeningen afgesloten wat tocht moet beperken.
Het microklimaat zal hier niet drastisch veranderen maar de overwinterende dieren zullen meer op hun gemak zijn. Overal worden extra ophangplaatsen voorzien en de tijd zal uitwijzen of vleermuizen hiervan gebruik zullen maken.
Door in deze streek enkele bunkers aan te bieden met andere klimatologische omstandigheden dan het merendeel in de linie krijgen vleermuizen, bij een plotse temperatuurswijziging, de mogelijkheid om bunkers met betere omstandigheden op te zoeken in de onmiddellijke nabijheid. Ook hier zal de tijd uitwijzen welk effect dit zal hebben.
Vleermuizen zijn zoogdieren en brengen hun jongen levend ter wereld. Een vleermuisvrouwtje krijgt slechts één jong per jaar. Het wordt in juni geboren. Een explosieve toename van het aantal vleermuizen is dus onmogelijk. De vrouwtjes verzamelen zich wel in ‘kraamkolonies’.
Het aantal dieren in een kraamkolonie kan variëren van enkele tot meer dan honderd. Kraamverblijven kunnen zich afhankelijk van de soort op diverse plaatsen bevinden zoals zolders, spouwmuren, bomen, grotten, bruggen en zo meer.
Van de vleermuizen die in gebouwen verblijven, springt vooral de gewone dwergvleermuis in het oog. Deze vrij algemene vleermuis heeft als typische cultuurvolger een voorkeur voor zolders, spouwmuren, rolluikkasten en gevelbekleding van gewone huizen. Het diertje heeft over het algemeen weinig moeite met het vinden van een geschikte kolonieplaats. Daar is de laatste jaren verandering in gekomen doordat veel woningen sterk geïsoleerd worden en daardoor vaak ook hermetisch afgesloten voor vleermuizen. Er bestaan echter oplossingen voor die beter bekend gemaakt kunnen worden.
Andere soorten vleermuizen vinden we terug op grotere zolders, zoals die van kastelen, kerken, gemeentehuizen en abdijen. In tegenstelling tot kleinere zolders in woonhuizen zijn grote zolders vaak gekenmerkt door rust, verschillende temperatuurzones en veel vrije (vlieg)ruimte. Ze zijn van cruciaal belang voor hun voortbestaan in Vlaanderen. Het gaat hierbij om de baardvleermuis, de gewone grootoorvleermuis, de grijze grootoorvleermuis, de ingekorven vleermuis en de laatvlieger.
Veel van deze grote zolders zijn echter ongeschikt geraakt door het afsluiten tegen duiven. De afgelopen jaren werden enkele kerkzolders vleermuisvriendelijk ingericht en hoewel alle beetjes helpen, gaat het echter om een kleine minderheid. De dikwijls overmatige monumentverlichting jaagt vleermuizen, die lichtschuwe dieren zijn, op de vlucht.
Hier werden ook al enkele positieve resultaten gehaald door in overleg met de betrokken instanties de verlichting aan te passen. Voor de zolderbewonende grote en kleine hoefijzerneus, vale vleermuis en mopsvleermuis komen beschermende maatregelen wellicht hopeloos te laat. Ook de boombewonende vleermuizen zoals rosse vleermuizen, franjestaarten en bosvleermuizenhebben het moeilijk door een nijpend tekort aan geschikte holtebomen.
Alle bij ons voorkomende vleermuizen eten klein dierlijk voedsel, zoals insecten, spinnen en andere geleedpotigen. Naarmate de winter nadert, gaat deze voedselbron echter stilaan opdrogen. Voor vleermuizen breekt dan de periode van de winterslaap aan. In het najaar, wanneer het aantal insecten begint terug te lopen, wordt een vetreserve aangelegd. De vleermuizen verplaatsen zich dan stilaan naar hun overwinteringplaats.
Voor cultuurvolgers zoals de dwergvleermuis zijn rustige zolders of spouwmuren hiervoor geschikt. Bepaalde soorten, zoals de rosse vleermuis, vinden hun gading in een holle boom. Grotbewonende vleermuizen – dat zijn bij ons verreweg de meeste soorten – stellen heel wat meer eisen aan hun overwinteringsplaats. Deze moet aan drie belangrijke voorwaarden voldoen: een vrij constante temperatuur, een hoge luchtvochtigheid en rust.
Met dank aan Maatje den Herder van Natuurpunt. Na de uiteenzetting volgden we in verschillende groepen de gidsen naar de bunker. Mooie avondwandeling, die we graag afsloten met een natuurbier 'Gageleer'.
Meer informatie:
http://www.natuurpunt.be/nl/vleermuizenwerkgroep-oost-vlaanderen-_2523.aspx
http://www.bunkergordel.be/14.017%20De%20Hollandstelling.htm