De Driekoningen zijn nog maar net het land uit, samen met de kerstversieringen of de eerste etalages met Valentijnsreferenties, de obligate rode harten, verschijnen in het straatbeeld. De traditie om op deze dag kaartjes te sturen, bloemen of geschenken te geven aan de geliefde dateert uit de achttiende eeuw.
Sint-Valentijnsdag, 14 februari, valt dit jaar op een zondag. Februari is de maand van de liefde dankzij de heilige Valentijn, die uitgeroepen werd tot de beschermheilige van de geliefden. Paus Gelasius riep in het jaar 496, 14 februari uit tot de dag van de Heilige Valentijn, de feestdag van twee christelijke martelaren met de naam Valentinus, de ene was priester in Rome, de andere was bisschop van Terni. Ze werden in de derde eeuw na Christus ter dood gebracht. Volgens de overlevering bestond er in die tijd een keizerlijke wet die het soldaten verbood om te trouwen. Men geloofde namelijk dat vrijgezellen eerder bereid waren te sterven op het slagveld. Valentinus, priester of bisschop, daar zijn verschillende versies van, vond dat de liefde belangrijker was en ging in tegen de keizerlijke wet.
Legenden over Valentijn vinden we in de Legenda aurea, maar het Valentijnsfeest van de romantische liefde, zoals dat tegenwoordig gevierd wordt, dankt zijn ontstaan aan Geoffrey Chaucer, die in zijn gedicht ‘Parliament of Fouls’ (1380-1382) deze versregels schreef:
‘For this was on seynt Volantynes day
when euery bryd comyth to chese his make’ (of in een andere versie
’…whan euvery foul cometh ther to chese his mate’)
‘Want dit was op Sint-Valentijnsdag
Als elke vogel daar zijn maatje komt kiezen’.
In 1660 noemt Samuel Pepys het gebruik enkele malen in zijn dagboek.
In de achttiende eeuw dacht men dat het Valentijnsfeest werd ingesteld ter vervanging van een Romeins heidens vruchtbaarheidsfeest.
Vanaf de tweede helft van de achttiende eeuw gaan verliefden elkaar op Valentijnsdag zelfgemaakte kaarten sturen met een kort liefdesgedicht. Vooral in de tweede helft van de negentiende eeuw waren deze kaarten in Engeland en Amerika buitengewoon populair. Het was in die tijd niet de gewoonte om openlijk je liefde aan iemand te verklaren, maar op 14 februari werd hierop een uitzondering gemaakt. Iedereen kon dan zijn geliefde ongestraft verrassen met een brief, kaart of cadeau. De kaarten toonden lieflijke afbeeldingen en binnenin stond een rijmpje zoals het volgende:
‘Roses are red
And violets blue,
Pinks are sweet
And so are you.’
Wie zelf geen liefdesrelatie had, stuurde een kaartje naar een geliefde vriend of vriendin. Soms werden ze mysterieus ondertekend met initialen, waardoor het dan raden was wie er het kaartje verstuurd had.
In België, Nederland en verscheidene andere Europese landen is Valentijnsdag pas bekend sinds de jaren vijftig van de twintigste eeuw of nog later. Het is een traditie die, net zoals Halloween, overgewaaid is via Amerika uit de Brits-Engelse cultuur. Het mercantiele aspect kwam er dan ook bij. Eind jaren veertig ging het in Nederland goed met de export van bloemen, maar de binnenlandse vraag stagneerde. Om daar wat aan te doen werd in 1949 door een kort tevoren uit Amerika teruggekeerd bestuurslid van de Vereniging De Nederlandse Bloemisterij voorgesteld om ook in Nederland Valentijnsdag of ‘bloemendag’ in te voeren. Omstreeks Valentijnsdag werden er namelijk al grote hoeveelheden bloemen naar Amerika en elders uitgevoerd. Ze bedachten een ‘Nationaal Valentijnhuldeblijk’ in de vorm van een bloemenmand of een taart om te overhandigen aan bescheiden verdienstelijke mensen door ‘Broeder Valentijn’ in persoon. Een commercieel initiatief kreeg zo een ideëel karakter. Gehoopt werd dat dit voorbeeld zou nagevolgd worden in eigen kring.
En zo gebeurde… Valentijnskaarten, Valentijnsadvertenties, Valentijnswensen via het internet, Valentijnsdiners, Valentijnsfeesten, enz. moeten geld in het laatje brengen van ondernemingen.
Niet iedereen houdt van deze obligate liefdesuitingen. In de islamitische landen Oezbekistan, Turkmenistan, Maleisië, Indonesië, Iran, Saoedi-Arabië en Pakistan is het zelfs vanuit de religie verboden om Valentijnsdag te vieren. Benieuwd of het coronavirus ook een invloed zal hebben op deze verkoopcijfers? Misschien vinden de zelf in elkaar geknutselde kaarten en geschenkjes nu weer ingang?
Lochristinaar wenst aan al zijn lezers alvast een zalige Valentijn!